آینده صنعت فولاد و واکاوی چشم انداز و طرح جامع این صنعت (در کشور) از منظر انقلاب صنعتی چهارم
به بیان کلی فناوری‌های «صنعت 0/۴» ، اطلاعات دیجیتال را از منابع و مکان‌های دیجیتال و فیزیکی مختلف باهم ترکیب می‌کند و شامل فناوری‌هایی چون اینترنت اشیاء و تحلیل داده، تولید افزاینده (چاپ ۳-بعدی )، رباتیک، رایانش با عملکرد بالا، هوش مصنوعی و فناوری‌های شناختی، مواد پیشرفته، واقعیت مجازی و افزوده می‌شود. پذیرش مفهوم انقلاب صنعتی چهارم و بهره‌گیری از فناوری‌ها مشخصاً از دو بعد در سازمان‌ها و کسب‌وکارها شگفتی‌آفرین خواهد بود. نخست با کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش بهره‌وری در زنجیره ارزش تولید و دوم با خلق مدل‌های جدید کسب‌وکار.
تحولات ناشی از انقلاب صنعتی چهارم تاکنون اثراتی عمیق بر صنایع تولیدی سنگین داشته و برآوردها بر این است که این اثرات با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت. به‌طور مشخص صنعت فولاد از این امر مستثنی نیست و به‌عنوان یک صنعت مهم و کلیدی از انقلاب صنعتی چهارم تأثیر پذیرفته است. فناوری‌های جدید به شرکت‌های فولادسازي این امکان را می‌دهند که زمان نگهداشت موجودی را کاهش داده و نسبت به نیاز مشتری انعطافپذیرتر و پاسخگوتر باشند. به عقیده جئو چنونگ کارشناس ارشد تحقیقات شرکت پوسکو به واسطه انقلاب صنعتی چهارم، این قابلیت وجود دارد که کلیه اطلاعات مربوط به عرضه و تقاضای فولاد در دسترس همه تولیدکنندگان و مصرفکنندگان قرار گیرد و منجر به شفافیت و کارآیی بیسابقهای شود.
توانمندسازهای دیجیتال در صنعت فولاد
مطالعات «طرح جامع فولاد» سابقه نسبتاً طولانی در کشور دارد و به اوایل دهه هشتاد شمسی باز میگردد. در اوایل دهه نود شمسی، برنامهریزی برای بازنگری طرح جامع فولاد با توجه به مسائل و کمبودهایی که در زنجیره ارزش صنعت فولاد مشاهده شده بود، در دستور کار قرار گرفت. علاوه بر برنامهریزیهای راهبردی در سطح وزارت صنعت، معدن و تجارب، این‌بار شرکت مهندسی بین المللی فولاد تکنیک که سوابق متعدد در برنامهریزی و مهندسی صنعت فولاد کشور داشت، این امر را به عهده گرفت. همچنین با توجه به سرعت تحولات داخلی و جهانی، پایش‌های سالانه طرح جامع فولاد، رویکرد دیگری بود که در سال‌های اخیر مدنظر قرار گرفت.
طرح جامع فولاد در یک نگاه
چالش‌های ناشی از بی‌توجه به انقلاب صنعتی ۴ در صنعت آهن و فولاد کشور:
- وابستگی حداکثری و غیرقابل جبران به شرکت‌های فناور خارجی
- از دست‌دادن بازارهای اصلی و ثروت‌آفرین
- تکیه بر مزیت‌های کمتر ارزش‌آفرین در صنعت فولاد
- شکاف در بهره‌وری و هزینه تولید و ناتوانی در ارائه مدل‌های جدید کسب وکار
- فناوری به عنوان ابزار تهدیدآفرین و مانع تولید
- از دست‌دادن فرصت تجارت فناوری به جای تجارت محصول حاصل از فناوری
- هدایت نیروهای دانشی، امکانات و تجهیزات زیرساختی، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به سمت اهداف با مطلوبیت و اثربخشی کمتر
در کنار بررسی چالش‌ها، توانمندی‌ها، فرصت های بهبود و تحول در صنعت و طرح جامع فولاد نیز شناسایی شده اند که از طریق لینک گزارش قابل مطالعه است.
نتایج طرح:
بررسی‌های این پژوهش نشان داد که می‌توان طرح جامع فولاد کشور را در جایگاهی بین انقلاب صنعتی دوم و سوم قرار داد. همچنین مشخص‌شد تمرکز این طرح بر برآورد میزان تولید فولاد در افق ۱۴۰۴ با توجه به عرضه و تقاضا و همچنین برون‌یابی سایر زیرساخت و نیازمندی‌های تولید مانند آب، برق، گاز، فناوری و غیره بوده است. لذا اینگونه برآورد شد که طرح جامع فولاد کشور، حرف چندانی برای انقلاب صنعتی چهارم ندارد. در ادامه مشخص شد که بی‌توجهی به انقلاب صنعتی چهارم در طرح جامع فولاد کشور منجر به مسائلی چون وابستگی شدید فناورانه، از دست‌دادن بازارهای آینده، کتمان و جهت‌دهی نادرست توانمندی‌ها، کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه تولید، ناتوانی در ارائه مدل‌های جدید کسب وکار، آسیب‌پذیری در مقابل تهدیدات فناورانه و از دست‌دادن فرصت تجارت فناوری خواهد شد.